Nghiên cứu của TS. Bùi Thị Bích Ngọc – Viện Công nghiệp thực phẩm đã góp phần tận thu được những hợp chất quý như hỗn hợp axit béo không thay thế và vitamin E từ nguồn phụ phẩm, đem lại những lợi ích đáng kể về hiệu quả kinh tế xã hội và về vấn đề môi trường.
Trên thế giới cũng như ở Việt Nam, khi nhận thức và mức sống của con người ngày càng cao thì nhu cầu sử dụng dầu thực vật càng tăng mạnh, đặc biệt là những loại dầu thực vật có chất lượng cao. Do vậy, công nghệ tinh chế dầu thực vật ngày càng phát triển, điều này đồng nghĩa với việc sẽ có một lượng không nhỏ phụ phẩm của quá trình tinh chế được loại bỏ. Điều đáng lưu tâm là trong thành phần của phụ phẩm dầu thực vật sau quá trình tinh chế (đặc biệt là cặn khử mùi - trong công đoạn khử mùi bằng phương pháp chưng cất chân không) có chứa một lượng không nhỏ các thành phần có giá trị dinh dưỡng như: hỗn hợp axit béo không thay thế omega 3 và omega 6 và Vitamin E.
Tuy nhiên, ở nước ta hiện nay, cặn khử mùi mới chỉ được sử dụng làm dầu bôi trơn cho khuôn bánh, làm phụ liệu cho thức ăn gia súc. Việc nghiên cứu thành công hai công nghệ sản xuất hỗn hợp axit béo không thay thế omega 3 & omega 6 và vitamin E từ nguồn phụ phẩm chế biến dầu đậu tương đã đem lại lợi ích thiết thực cho ngành công nghiệp sản xuất dầu thực vật. Ngoài việc sản xuất các sản phẩm chính thống như dầu thực vật còn có thể tận thu được những hợp chất quý như hỗn hợp axit béo không thay thế và vitamin E từ nguồn phụ phẩm đem lại những lợi ích đáng kể về hiệu quả kinh tế xã hội và về vấn đề môi trường.
Mặt khác, sự có mặt của hai loại sản phẩm này đã mở ra cơ hội mới, giúp các ngành công nghiệp thực phẩm, đặc biệt là công nghiệp hóa dược phát triển, tạo điều kiện mở rộng sản xuất và nâng cao được chất lượng sản phẩm. Hơn nữa, còn tận dụng được nguồn nguyên liệu phụ phẩm dồi dào và quý giá trong nước đồng thời thúc đấy sự phát triển ngành trồng cây có dầu, tạo thêm được công ăn việc làm cho bà con nông dân vùng sâu, vùng xa.
Trước thực tế đó, TS. Bùi Thị Bích Ngọc - Viện Công nghiệp thực phẩm đã tiến hành nghiên cứu quy trình công nghệ thu nhận các axit béo không thay thế và vitamin E từ nguôn phụ phẩm chế biến dầu đậu tương. Cụ thể, TS. Bùi Thị Bích Ngọc đã lựa chọn nguyên liệu là cặn khử mùi dầu đậu tương được thu mua từ các công ty sản xuất dầu thực vật trong nước: Công ty dầu thực vật Tường An, Quang Minh và Cái Lân.
Trong quá trình nghiên cứu, TS. Bùi Thị Bích Ngọc đã tiến hành xử lý và phân tích thành phần hóa học, thành phần axit béo của cặn khử mùi đậu tương; Thu nhận hỗn hợp axit béo từ cặn khử mùi dầu đậu tương; Thu nhận hỗn hợp axit béo omega 3 và omega 6; Tách phytosterol và tinh chế vitamin E.
Chia sẻ về kết quả nghiên cứu, TS. Bùi Thị Bích Ngọc cho biết, phụ phẩm của quá trình chế biến dầu đậu tương - cặn khử mùi được sử dụng làm nguyên liệu cho việc thu nhận hỗn hợp axit béo omega 3, omega 6 và vitamin E. Cặn khử mùi sau khi loại nước bằng Na2SO4, được etyl este hóa (các axit béo trong cặn khử mùi) với xúc tác là axit Na2SO4 đậm đặc ở các điều kiện: tỉ lệ etanol/cặn khử mùi: 20/1 (mol/mol), 700C, 80 phút. Hỗn hợp sản phẩm sau phản ứng được đuổi etanol và loại axit bằng nước.
Sơ đồ công nghệ thu nhận hỗn hợp axit béo không thay thế omega 3 và omega 6 và vitamin E từ cặn khử mùi dầu đậu tương (Nguồn ảnh: Nhóm nghiên cứu)
Sau đó, tách etyl este của các axit béo bằng chưng cất chân không ở áp suất: 5 mbar, nhiệt độ 198 - 2250C. Phần hỗn hợp etyl este của các axit béo được thủy phân bằng dung dịch NaOH2N để giải phóng axit béo tự do. Hỗn hợp axit béo tự do được làm giàu bằng phương pháp tạo phức với urê theo tỉ lệ urê/hỗn hợp axit béo và tỉ lệ cồn 85 %/ hỗn hợp axit béo là 2,4/1 và 8/1, tổng lượng hai axit thu được đạt 94,56 %.
Phần hỗn hợp không etyl este hóa được đem tách phytosterol bằng phương pháp kết tinh với dung môi etanol ở nhiệt độ 50C, thu được vitamin E thô. Etanol được sử dụng để tinh chế vitamin E (tỷ lệ etanol/vitamin E thô lần 1: 2/1 và lần 2: 1/1), phytosterol và các tạp chất khác được loại bỏ qua công đoạn kết tinh lạnh ở nhiệt độ - 150C. Giai đoạn cuối cùng là tách vitamin E trên cột silica gel (0,063 – 0,200μm) với hệ dung môi rửa giải là n-hexan: etanol: 9:1 v/v, thu được sản phẩm vitamin E có độ tinh khiết đạt 90,8%.
“Từ phụ phẩm chế biến dầu đậu tương - cặn khử mùi, chúng tôi đã tìm được con đường hữu hiệu để thu nhận sản phẩm có giá trị cao là hỗn hợp axit béo không thay thế omega 3 và omega 6 với tổng lượng hai axit này đạt 94,56 % và vitamin E tinh khiết có giá trị cao với độ tinh khiết đạt 90,8%. Đây là nguồn nguyên liệu quý giá cho sản xuất thực phẩm và dược phẩm” - TS. Bùi Thị Bích Ngọc cho hay.
Phương Linh
Đăng nhập
