Các nhà khoa học của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam đã tiến hành nghiên cứu ứng dụng công nghệ nano đối với cây ba kích tím nhằm tạo ra sản phẩm trong phòng, chống loãng xương.

​

Ba kích tím có tên khoa học là Morinda officinalis, là một loại cây thảo dược quý, sống lâu năm, thân leo. Theo y học cổ truyền, ba kích có vị cay, ngọt, tính hơi ôn, vào thận kinh, có tác dụng trợ dương, mạnh gân cốt, khử phong thấp. Vì thế, ba kích được dùng để chữa dương ủy, phong thấp cước khí, gân cốt yếu mềm, lưng gối mỏi đau. 

Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu cả in vitro (thử nghiệm trong ống nghiệm) và in vivo (thử nghiệm trên đối tượng là sinh vật sống) đã công bố tác dụng hỗ trợ phòng chống loãng xương của các hoạt chất trong ba kích. Một nghiên cứu in vitro trên tế bào tủy xương chuột cho thấy các chất thuộc nhóm anthraquinone từ ba kích có khả năng kích thích tăng sinh các tế bào tạo xương.

Là cây thuốc quý, có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe con người, nhưng lâu nay, người dân vẫn chủ yếu sử dụng ba kích theo cách đơn giản, như ngâm rượu với mục đích bổ thận tráng dương, tăng cường sinh lực. Điều này không chỉ không thích hợp cho những người không uống được rượu hay phải kiêng rượu, mà việc uống nhiều rượu còn gây hại cho sức khỏe. Việc sắc lên uống, hoặc nấu thành cao cũng không tận dụng hết các chất của cây thuốc quý này. Nhưng vấn đề lớn hơn lànhiều nghiên cứu đã chỉ ra ba kích có tác dụng chống loãng xương, nhưnglâu nay, lại chưa được khai thác ở tác dụng này. Chính vì vậy, hiện nay trên thị trường cũng chưa có dạng bào chế nào của ba kích được khai thác cho mục đích phòng, chống loãng xương.

Nhằm tăng cường giá trị của cây ba kích trong bối cảnh tỉ lệ người bị loãng xương ở Việt Nam khá cao, đầu năm 2019, nhóm nghiên cứu của dược sĩ Phan Kế Sơn và tiến sĩ Hà Phương Thư (Trung tâm Vật liệu y dược tiên tiến, trực thuộc Viện Khoa học vật liệu, Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam) đã bắt tay vào thực hiện dự án cấp Nhà nước “Thương mại hóa quy trình công nghệ sản xuất thực phẩm chức năng hỗ trợ phòng chống loãng xương từ ba kích tím Quảng Ninh” thuộc Chương trình phát triển thị trường khoa học và công nghệ đến năm 2020 (Chương trình 2075) của Bộ KH&CN. Dự án thương mại hoá này do Viện Khoa học vật liệu là cơ quan chủ trì, phối hợp thực hiện cùng Công ty Cổ phần Dược Mỹ phẩm CVI, với kinh phí từ Ngân sách Nhà nước và nguồn kinh phí đối ứng từ Công ty CVI về nguyên liệu, máy móc và trang thiết bị.

Quá trình nghiên cứu của các nhà khoa học ở Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho thấy hệ dẫn thuốc nano là một giải pháp tối ưu đáp ứng yêu cầu này. Với kích thước nano, các hệ dẫn này có khả năng hòa tan tốt trong dịch sinh học, hấp thu qua các khe nang ở niêm mạc đường tiêu hóa để vào hệ mạch máu, bảo vệ thuốc an toàn khi đi qua gan, đồng thời không bị đào thải quá nhanh khỏi hệ thống tuần hoàn. Nhờ đó, hiệu quả điều trị của thuốc tăng đáng kể, trong khi liều sử dụng thấp hơn so với bình thường.

Việc nhân rộng mô hình sản xuất chế phẩm nano có ý nghĩa quan trọng trong việc tạo ra một sản phẩm có chất lượng ổn định trong chăm sóc và bảo vệ sức khỏe, tạo thêm một chọn lựa thay thế cho người có nguy cơ loãng xương cao. Đồng thời, sản phẩm khoa học công nghệ được sản xuất trong nước có hàm lượng công nghệ cao, qua đó tăng tính cạnh tranh đối với các sản phẩm cùng loại trên thị trường trong và ngoài nước, thúc đẩy phát triển khoa học công nghệ trong lĩnh vực công nghệ sản xuất thực phẩm chức năng. Sự phối hợp chặt chẽ này không chỉ giúp cho việc nghiên cứu thành công của dự án, mà còn chuyển giao được các kết quả nghiên cứu thành sản phẩm thương mại ra thị trường. Sản phẩm của dự án một khi được thương mại hóa sẽ làm tăng giá trị của cây ba kích đồng thời đem lại nhiều lợi ích cả về khoa học, kĩ thuật, kinh tế và xã hội.

Tuy nhiên, để thương mại hóa, cần sự phối hợp giữa các nhà khoa học, các chuyên gia công nghệ nano, công nghệ chế biến dược phẩm và đặc biệt là các chuyên gia về thương mại hóa và sở hữu trí tuệ, nhằm đảm bảo tính ổn định và pháp lý cao khi chuyển giao công nghệ.