Hiện nay, trên thế giới có khoảng 46,8 triệu người mắc bệnh sa sút trí tuệ, trong đó phần lớn có độ tuổi từ 60 trở lên và Alzheimer là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến sa sút trí tuệ. Để điều trị bệnh Alzheimer, chỉ có khoảng 5 loại thuốc được FDA cấp phép sử dụng là rivasstigmine, galantamine, tacrine, donepezil và memantine. Tuy nhiên, các thuốc này chỉ có tác dụng đối với triệu chứng của bệnh ở một số bệnh nhân và nhiều bệnh nhân không đáp ứng với những thuốc này.
Trong những năm gần đây, nhiều nghiên cứu đã tiếp cận và sử dụng các loại thuốc, các hợp chất có nguồn gốc từ tự nhiên để điều trị các bệnh về sa sút trí tuệ. Tại Việt Nam, các nhà khoa học tại Học viện Quân y đang nghiên cứu công nghệ chiết xuất hoạt chất Huperzine A từ Thạch tùng răng cưa để ứng dụng trong sản xuất một số thực phẩm chức năng hỗ trợ cải thiện trí nhớ.
Thạch tùng răng cưa là nguyên liệu để phân lập Huperzine A.
Thạch tùng răng cưa còn có tên gọi khác là thạch tùng răng, chân sói, phân bố ở Trung Quốc, Indonesia, Thái Lan, Mỹ,…Tại Việt Nam, loài cây này chỉ gặp ở vùng núi cao từ 1.000m trở lên ở Lào Cai, Cao Bằng, Quảng Trị, Quảng Nam – Đà Nẵng, Khánh Hòa, Lâm Đồng.
Thạch tùng răng cưa được sử dụng làm nguyên liệu để chiết xuất Huperzine A – một hoạt chất được sử dụng làm thuốc điều trị các triệu chứng của bệnh Alzheimer. Huperzine A đã được sử dụng trên lâm sàng nhằm cải thiện nhận thức và trí nhớ ở bệnh nhân Alzheimer và bệnh suy giảm trí nhớ khác ở Trung Quốc. Hiện nay, nó cũng được sử dụng như một chất làm tăng cường trí nhớ ở Mỹ.
Tuy nhiên, việc chiết xuất Huperzine A thường gặp nhiều khó khăn do trong thành phần hóa học của Thạch tùng răng cưa chứa nhiều chất có cấu trúc hóa học gần giống nhau. Để tinh chế đạt tiêu chuẩn dược dụng phải sử dụng các phương pháp tinh chế đắt tiền như: sắc ký cột, sắc ký điều chế. Các phương pháp này mất nhiều thời gian cũng như dung môi hóa chất và hiệu suất thu được thấp.
Xuất phát từ thực trạng này, trong khuôn khổ Đề án phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực công nghiệp chế biến đến năm 2020 do Bộ Công Thương chủ trì, Học viện Quân y đã đề xuất và được giao thực hiện đề tài “Nghiên cứu xây dựng quy trình công nghệ tạp sinh khối tế bào từ Thạch tùng răng cưa (Huperzia serrata) để chiết xuất hoạt chất Huperzine A ứng dụng trong công nghiệp thực phẩm”. Đề tài do Thiếu tá, TS. Nguyễn Văn Thư làm chủ nhiệm, được thực hiện từ tháng 1/2019 đến tháng 12/2020.
Mục tiêu của đề tài nhằm xây dựng được quy trình công nghệ, mô hình thiết bị nuôi cấy, tạo sinh khối tế bào từ Thạch tùng răng cưa (Huperzia serrata) để tách chiết, tạo chế phẩm Huperzine A ứng dụng trong sản xuất một số thực phẩm chức năng hỗ trợ cải thiện trí nhớ.
Sáng ngày 17 tháng 7, đoàn công tác Bộ Công Thương đã thực hiện kiểm tra định kỳ nhiệm vụ KHCN kể trên.
Ông Trần Việt Hòa - Vụ trưởng Vụ Khoa học và công nghệ, Trưởng đoàn công tác Bộ Công Thương kiểm tra định kỳ nhiệm vụ KHCN do Học viện Quân y chủ trì thực hiện.
Tại thời điểm kiểm tra, nhóm thực hiện đã hoàn thành việc thu thập và định danh thạch tùng răng cưa mọc tự nhiên dùng làm mẫu nuôi cấy sinh khối tế bào bằng phương pháp giải trình tự gen. Các mẫu Thạch tùng răng cưa được nhóm nghiên cứu thu thập từ Vườn quốc gia Hoàng Liên thuộc khu vực Sapa, Lào Cai, vùng lõi của Vườn quốc gia Bidgoup Bà Nà, Lâm Đồng và được định danh bằng phương pháp giám định thực vật và sinh học phân tử.
Trên cơ sở đó, nhóm tiến hành nghiên cứu xây dựng quy trình tạo sinh khối thạch tùng răng cưa quy mô phòng thí nghiệm. Nội dung nghiên cứu xác định các nhóm hoạt chất của sinh khối thạch tùng răng cưa thu hoạch được cũng đã được nhóm thực hiện hoàn thành đúng tiến độ và đảm bảo chất lượng.
Một số thiết bị, máy móc được sử dụng trong quá trình thực hiện đề tài.
“Chúng tôi đã tổ chức đoàn đi học tập, trao đổi về kỹ thuật chiết xuất và tinh chế Huperzin A từ sinh khối tế bào Thạch tùng răng cưa tại Trường ĐH Catholic Deadu (DCU), Trường Y, Đại học Dongguk, Hàn Quốc để trau dồi thêm kiến thức, kinh nghiệm thực tế từ các đơn vị này, phục vụ quá trình triển khai thực hiện đề tài được Bộ Công Thương giao”, Thiếu tá, TS. Nguyễn Văn Thư cho biết.
Đánh giá chung của đoàn công tác, về cơ bản, đề tài đã triển khai các nội dung bám sát và theo tiến độ của thuyết minh, hợp đồng đã đã ký với Bộ Công Thương. Tuy nhiên, thực tế khi triển khai nhiệm vụ năm 2020, do dịch Covid-19, thực hiện giãn cách xã hội theo quy định nên một số nội dung bị ảnh hưởng, gián đoạn. Do đó, đoàn công tác đề nghị nhóm thực hiện đề tài khẩn trương triển khai các nội dung, công việc để đảm bảo hoàn thành nhiệm vụ đúng kế hoạch và tiến độ đề ra.
Hà Nguyễn ghi
Đăng nhập
