Đây là kết quả nghiên cứu của đề tài “Nghiên cứu công nghệ sản xuất hoạt chất nhân sâm Saponin Rh, Rg và chế phẩm adenosine, cordycepine, Polysaccharide, protein trọng lượng phân tử thấp từ Cordyceps militaries”, trong khuôn khổ Đề án phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực công nghiệp chế biến đến năm 2020 do Bộ Công Thương chủ trì.

Mục tiêu của đề tài nhằm xây dựng được quy trình công nghệ và mô hình thiết bị sản xuất hoạt chất nhân sâm Ginsenoside bằng phương pháp lên men vi sinh vật và chế phẩm adenosine, cordycepin, polysaccharide, protein trọng lượng phân tử thấp từ Cordyceps militaris để ứng dụng sản xuất bộ thực phẩm dùng cho vận động viên cấp quốc gia. 

Trong quá trình triển khai, nhóm nghiên cứu Viện Hóa học – Vật liệu đã phối hợp với Tổng cục Thể dục thể thao và các đơn vị trực thuộc, Viện Dinh dưỡng, Học viện Quân y và Viện Công nghệ mới. 

Chế độ dinh dưỡng có ảnh hưởng rất lớn và quyết định tới thể lực của vận động viên ở tất cả các môn thể thao. Tất cả các loại dinh dưỡng mà vận động viên lựa chọn đều có ảnh hưởng gián tiếp hoặc trực tiếp tới trạng thái sức khỏe, năng lực vận động trong tập luyện và thi đấu của chính vận động viên. 

Đối với vận động viên các môn sức bền, một chế độ dinh dưỡng giàu carbohydrate là ưu tiên hàng đầu, nhất là trong thời kỳ huấn luyện căng thẳng hoặc thi đấu dày đặc, không đủ thời gian cho sự phục hồi thông thường. 

Bên cạnh một chế độ dinh dưỡng khoa học, các sản phẩm thực phẩm chức năng ngày càng được các vận động viên tìm kiếm và sử dụng nhằm nâng cao thành tích thể thao. Trong đó, các chế phẩm – sản phẩm tự nhiên từ nhân sâm và đông trùng hạ thảo là phổ biến hàng đầu và được ưa chuộng nhất. Đa số các vận động viên châu Á, trong đó có Việt Nam, rất nhiều vận động viên châu Âu, Mỹ…đều biết và sử dụng các chế phẩm từ nhân sâm và đông trùng hạ thảo. 

Trong những năm qua, nhiều nhà nghiên cứu khoa học trong nước đã tập trung nghiên cứu phát triển các sản phẩm dinh dưỡng phục vụ cho vận động viên, trong đó có nhóm nghiên cứu khoa học của Viện Hóa học – Vật liệu, Viện KH-CN Quân sự.

Bằng việc ứng dụng phương pháp lên men vi sinh vật, Trung tá, TS. Trịnh Đắc Hoành và các cộng sự tại Viện Hóa học – Vật liệu đã nghiên cứu công nghệ sản xuất sản phẩm thực phẩm và thực phẩm chức năng từ nhân sâm và nấm đông trùng hạ thảo. Sản phẩm dành cho các vận động viên khi tập luyện quá sức cần sự hồi phục vượt mức, khi thi đấu cường độ kéo dài, hoặc khi vận động viên có dấu hiệu suy giảm thể lực và tinh thần cần sự hỗ trợ ngay tại chỗ để duy trì trạng thái sung sức. Đây được đánh giá là những sản phẩm cần thiết cho các vận động viên trong luyện tập, thi đấu thể thao cường độ cao. 

Nhân sâm là một vị thuốc Đông y phân bố chủ yếu ở Đông Bắc Á. Ở Việt Nam cũng có nhiều loại nhân sâm quý được biết đến như sâm Ngọc Linh, tam thất bắc,…Các loại nhân sâm thường chứa hoạt chất saponin – hoạt chất có vai trò quan trọng trong ngành thực phẩm thể thao.  

Nấm đông trùng hạ thảo (Cordyceps militaris) phân bố ở vùng núi thấp hơn, có độ cao từ 2.000-3.000m so với mực nước biển, chứa các chất có hoạt tính sinh học trong quả thể. 

Thông qua việc ứng dụng công nghệ sinh học, trong khuôn khổ đề tài “Nghiên cứu công nghệ sản xuất hoạt chất nhân sâm Saponin Rh, Rg và chế phẩm adenosine, cordycepine, Polysaccharide, protein trọng lượng phân tử thấp từ Cordyceps militaries” được Bộ Công Thương giao, các nhà khoa học tại Viện Hóa học – Vật liệu đã sản xuất bộ thực phẩm bổ sung đặc biệt dành cho vận động viên thành tích cao gồm: Golf energy bar (dạng thanh nén), Special protein shake (dạng bột), Power sport tube A và B (dạng gel), Power sport drink (dạng lỏng).

Trung tá, TS. Trịnh Đắc Hoành – Chủ nhiệm đề tài cho biết, để tạo ra được bộ thực phẩm kể trên, nhóm nghiên cứu đã tiến hành 04 đợt khảo sát lấy mẫu đối với các đội tuyển thể thao tại Trung tâm Huấn luyện thể thao Quốc gia 1 Nhổn, từ đó đánh giá thực trạng dinh dưỡng của vận động viên thể thao đội tuyển quốc gia và so sánh với vận động viên một số nước thể thao hàng đầu châu Á. Trên cơ sở đó, nhóm thực hiện nghiên cứu sản xuất chế phẩm hoạt chất nhân sâm ginsenoside (quy mô 100 lít/mẻ), sau đó tiến hành nghiên cứu quy trình kỹ thuật  sản xuất chế phẩm adenosine, cordycepine, polysaccharide và chế phẩm protein trọng lượng phân tử thấp từ Cordyceps militaris (quy mô 50kg nguyên liệu/mẻ).  

“Các sản phẩm trong bộ thực phẩm dành cho vận động viên hiện đang trong quá trình đánh giá sự phù hợp và thực hiện kiểm tra doping. Trong thời gian tới, chúng tôi sẽ phối hợp với bên trung tâm huấn luyện thế thao để thử nghiệm bộ thực phẩm này trên các vận động viên”, Trung tá, TS. Trịnh Đắc Hoành cho biết.

Trong thời gian tới, khi bộ thực phẩm dành cho vận động viên thành tích cao được lưu hành trên thị trường sẽ góp phần tạo ra khẩu phần ăn mới đáp ứng được nhu cầu của các vận động viên, phục vụ nền thể thao quốc gia. Bên cạnh đó, góp phần phát triển khoa học dinh dưỡng trong nước phục vụ cho công tác bảo vệ và chăm sóc sức khỏe cho các lực lượng hoạt động trong hoàn cảnh đặc biệt.