Cỏ sữa có tên khoa học là Euphorbia thymifolia Burm. Loài cây này mọc dại ngoài tự nhiên và còn được biết đến với một số tên gọi khác như cây lợi sữa, cỏ sữa đỏ, cỏ hen, cỏ rắn, cỏ lông, cây cẩm địa, cây vú sữa đất…Cây cỏ sữa có 2 loại chính gồm cỏ sữa lá nhỏ và cỏ sữa lá lớn. Loại cây này có đặc tính kháng khuẩn nên thường được người dân dùng chữa vết thương, đau mắt, ho, hen.

Nhận thấy đây là một loài cây tiềm năng, năm 2018, ThS Trần Kim Ngân (khoa Công nghệ Sinh học, Đại học Quốc tế, ĐHQG TP HCM) và cộng sự bắt đầu nghiên cứu tìm hiểu những đặc tính mới của cây cỏ sữa. Theo ThS Trần Kim Ngân, khả năng kháng khuẩn của cây cỏ sữa đã được biết đến từ lâu. Tuy nhiên, hiện nay vẫn chưa có đặc tính mới hoặc dược phẩm nào được phát triển từ loại cây dại này.

ThS Trần Kim Ngân cho biết, sau hai năm miệt mài nghiên cứu, nhóm đã phát hiện ra hợp chất chống oxy hóa và ức chế ung thư của cây cỏ sữa. Không những vậy, các hợp chất này còn có tiềm năng bào chế thành dược chất kháng khuẩn tự nhiên và thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị ung thư gan, phổi.

ThS Trần Kim Ngân cho biết, nhóm nghiên cứu đã sử dụng hai phương pháp phổ biến để chiết xuất hợp chất là chiết tách bằng dung môi hữu cơ và kỹ thuật chiết lỏng- lỏng nhằm tìm ra những hợp chất tiềm năng trong cỏ sữa. Cả hai phương pháp đều có ưu điểm là cho hàm lượng hợp chất thu hồi cao.

Sau khi được thu hái, rửa sạch, phơi khôi, xay nhuyễn, bột cỏ sữa được ngâm với methanol trong 24 giờ và lọc lấy dung dịch. Để phân tách các hợp chất tự nhiên trong cỏ sữa, nhóm sử dụng các dung môi có độ phân cực cao gồm methanol, ether dầu hỏa, chloroform, ethyl acetate và butanol.

“Việc lựa chọn tỷ lệ dung môi là yếu tố quan trọng nhất, bởi nếu tỷ lệ dung môi càng cao, nồng độ hợp chất thu hồi càng thấp, gây tốn kém và khó khăn cho việc tinh chế về sau”, ThS Ngân cho biết. 

Sau khi tổng hợp các cao chiết, nhóm nghiên cứu tìm thấy hai hợp chất quý gồm phenolic và flavoinoid, chứa hàm lượng cao lên tới 100 μg/mL. Phenolic có khả năng khử một loại gốc tự do DPPH, gây nên quá trình oxy hóa, ức chế phản ứng làm tổn thương tế bào.

Trong khi đó, hợp chất flavonoid trong cỏ sữa có thể ức chế hoàn toàn sự phát triển của hai dòng tế bào ung thư phổi NCI-H460 và ung thư gan Hep G2 (ở nồng độ khảo sát 100 μg/mL). Ngoài ra, kháng một số loại vi khuẩn gram âm và gram dương như Bacilluss subtilis (vi khuẩn đường ruột), S. aureus (vi khuẩn gây nhiễm trùng da), P. aeruginos (vi khuẩn gây viêm phổi).

ThS Ngân cho biết: "Bước nghiên cứu cuối cùng của nhóm nghiên cứu là bào chế thuốc kháng khuẩn tự nhiên, thực phẩm chức năng hỗ trợ điều trị ung thư từ loài cây này".

Được biết, trong năm nay, nhóm sẽ phối hợp với Khoa Y, ĐHQG TP HCM để xây dựng quy trình điều chế hợp chất hoạt tính sinh học cao, sau đó thử nghiệm độc tính (đối với tế bào) và thử nghiệm tiềm lâm sàng trên chuột, tiến tới phát triển thành thuốc.