Ngày 18/12 vừa qua, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam – Hàn Quốc (VKIST), Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức tại Hà Nội Diễn đàn công nghiệp lần thứ IV “Phát triển sản phẩm chăm sóc sức khoẻ từ nguồn dược liệu Việt Nam: Từ nghiên cứu đến ứng dụng”. Diễn đàn có sự tham dự của Tiến sĩ Kum Dongwha – Viện trưởng Viện VKIST; đại diện một số đơn vị thuộc Bộ; các nhà khoa học, doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực công nghệ sinh học…

Theo đánh giá của Bộ Y tế, Việt Nam là quốc gia phong phú về nguồn dược liệu của khu vực và thế giới. Thống kê của Viện Dược liệu cho thấy, cả nước đã ghi nhận 5.117 loài thực vật và nấm, 408 loài động vật và 75 loại khoáng vật có công dụng làm thuốc, trong đó có nhiều loài dược liệu quý hiếm, đặc hữu như: Sâm Ngọc Linh, ba kích, châu thụ, ngân đằng, thông đỏ…

Mỗi năm nước ta tiêu thụ khoảng 50-60 nghìn tấn các loại dược liệu khác nhau, sử dụng vào việc chế biến vị thuốc y học cổ truyền, nguyên liệu ngành công nghiệp dược hoặc xuất khẩu. Theo đó, thị trường tiêu thụ dược liệu và các sản phẩm từ dược liệu của Việt Nam là rất lớn. TS. Trần Minh Ngọc –  Phó Cục trưởng Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền, Bộ Y tế cho biết, nhu cầu sử dụng dược liệu và thuốc từ dược liệu ở Việt Nam đang ngày càng tăng và xu hướng sử dụng đang theo hướng: dùng theo y học cổ truyền; hiện đại hóa thuốc y học cổ truyền (dạng bào chế, dùng thuốc, kỹ thuật, công nghệ chế biến, đóng gói, bảo quản…); thực phẩm chức năng; thực phẩm bổ sung; mỹ phẩm.

Theo số liệu thống kê năm 2018, tổng giá trị sử dụng tiền thuốc sử dụng tại Việt Nam là 5,14 tỉ USD. Tổng giá trị chế phẩm thuốc từ dược liệu (vị thuốc, thuốc cổ truyền, thuốc dược liệu) ước khoảng 440 triệu USD (8.4% tổng giá trị điều trị bệnh) trong đó, chế phẩm từ dược liệu (thuốc dược liệu, thuốc cổ truyền) ước tính 330 triệu USD và vị thuốc 110 triệu USD. Tổng giá trị dược liệu làm nguyên liệu sản xuất thuốc khoảng 200 triệu USD/năm, tương đương khoảng 50.000 tấn dược liệu/năm.
 
Có thể nói, Chính phủ đã rất quan tâm và tạo thuận lợi để phát triển trồng dược liệu, phát triển ngành công nghiệp sản xuất các sản phẩm từ dược liệu và đã ban hành Quyết định phê duyệt quy hoạch tổng thể phát triển dược liệu đến năm 2020 và định hướng đến năm 2030; Quyết định phê duyệt Chiến lược quốc gia phát triển ngành Dược Việt Nam giai đoạn đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Theo đó, quan điểm phát triển là cung ứng đủ thuốc cho nhu cầu phòng bệnh, chữa bệnh của nhân dân với chất lượng đảm bảo, giá cả hợp lý. Phát triển công nghiệp hóa dược, phát huy thế mạnh, tiềm năng của Việt Nam để phát triển sản xuất vắc-xin, thuốc từ dược liệu.
 
Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết, Viện VKIST hàng năm thường tổ chức các diễn đàn công nghiệp để kết nối, giải quyết các bài toán thực tiễn, những khó khăn, vấn đề công nghệ của doanh nghiệp với các nhà khoa học. Đồng thời giới thiệu các kết quả nghiên cứu, giải pháp, công nghệ mới nhất từ phía các nhà khoa học đến các doanh nghiệp với hy vọng các doanh nghiệp sẽ mạnh dạn đầu tư hơn nữa cho nghiên cứu, đổi mới và phát triển công nghệ, tiếp cận các sản phẩm mang đến giá trị cao hơn, phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.

Trong số đó, Viện VKIST tập trung vào một số lĩnh vực liên quan đến công nghệ thông tin, điện tử viễn thông, công nghệ vật liệu, công nghệ sinh học. Đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ sinh học, tập trung vào một mảng trọng điểm ưu tiên trong chiến lược phát triển kinh tế – xã hội của Việt Nam đó là các sản phẩm thiên nhiên gắn với đa dạng hóa sinh học, dược liệu của Việt Nam. “Đây là một hướng đi rất bền vững khi chúng ta tận dụng được đa dạng hóa sinh học, phát triển cây dược liệu dưới tán rừng vừa giúp tạo ra những cây có lợi thế và bảo tồn được thiên nhiên”, Thứ trưởng nhấn mạnh.
 
Tuy nhiên, Thứ trưởng cho rằng, hiện có rất nhiều doanh nghiệp đã triển khai chế biến sản phẩm dược liệu nhưng hàm lượng công nghệ “vừa phải”, nên sản phẩm còn ở mức thô, chưa tận dụng hết những hợp chất quý trong dược liệu. Vì vậy, Diễn đàn là dịp kết nối nhà khoa học cùng tham gia giải những bài toán thực tiễn, khó khăn trong việc áp dụng công nghệ của doanh nghiệp.
 
Tại Diễn đàn, các đại biểu đã tập trung trao đổi, chia sẻ, thảo luận các nội dung liên quan đến định hướng phát triển thuốc y học cổ truyền và sản phẩm chăm sóc sức khoẻ từ nguồn dược liệu Việt Nam; phát triển sản phẩm chăm sóc sức khoẻ từ thảo dược và chiến lược để đạt được thành công;… Đồng thời chia sẻ các vấn đề đang gặp phải trong quá trình đặt hàng, chuyển giao công nghệ, sản xuất, thương mại hóa các sản phẩm từ dược liệu và cùng bàn luận các giải pháp tháo gỡ.
 
GS. Jung Kiwon cho rằng cần tìm ra bệnh để chữa và tìm phương thuốc dược liệu; chứng minh được các thành phần chất lượng phải đồng nhất. Quy trình trồng – thu hoạch – tinh chế đều phải chuẩn hoá để đưa ra được tác dụng chất lượng đồng nhất mới có thể đưa sản phẩm ra quốc tế. Đồng thời, xem két kỹ về chi phí nguyên liệu cũng như sản xuất, giá thành sản phẩm phải phù hợp; phải xây dựng chiến lược để bảo hộ sản phẩm dựa trên các bằng sáng chế.
 
Nhấn mạnh sự liên kết, hợp tác giữa viện, trường và doanh nghiệp, ông Nguyễn Huy Văn – Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Traphaco cho biết, công ty có 10 sản phẩm quyết định 80% doanh thu thì cả 10 sản phẩm đều có dấu ấn của sự hợp tác từ viện, trường. Ông cho rằng, Việt Nam có tiềm năng lớn về dược liệu nên các nhà khoa học cũng cần nghiên cứu các dược liệu quý để xuất khẩu, cung cấp cho doanh nghiệp, đồng thời tạo sinh kế cho người dân. “Dược liệu gắn với người dân nông thôn, miền núi nhiều nên lĩnh vực này cần có sự hợp tác, chia sẻ xã hội cao và công bằng, không đơn thuần là liên kết 3 nhà mà nên là hợp tác 4 nhà (nhà nước – viện/trường – doanh nghiệp và nhà nông)”, TS. Huy Văn nói.
 
Ông Trần Bình Diên – Công ty CP Dược liệu Việt Nam cho rằng, để khai thác tốt hơn nguồn dược liệu Việt Nam, 2 vấn đề khó khăn nhất là chọn được giống cây trồng tốt, phù hợp, năng suất cao và vấn đề chế biến dược liệu sau thu hoạch. Phải đầu tư vốn, trí tuệ, công nghệ để chế biến dược liệu sau thu hoạch, giúp chủ động về nguồn dược liệu trong nước.
 
Các chuyên gia cũng đều thống nhất, để đưa dược liệu của Việt Nam thành thế mạnh, cần xây dựng nền công nghiệp chế biến dược liệu đủ mạnh để sản xuất các sản phẩm có chất lượng tốt; xây dựng thói quen “Người Việt dùng thuốc Việt”; có chính sách hợp lý nhằm thu hút các nhà đầu tư nuôi trồng, chế biến dược liệu. Để có thể đưa dược liệu trở thành thế mạnh của ngành dược Việt Nam, cần quy hoạch nhiều vùng trồng dược liệu quy mô lớn trên cơ sở khai thác các vùng có lợi thế về điều kiện tự nhiên, thích hợp với sinh trưởng và phát triển của cây dược liệu; phù hợp với nguồn nhân lực có khả năng tiếp thu kỹ thuật mới; dựa vào lợi thế các vùng truyền thống của các cộng đồng miền núi của Việt Nam và các nghiên cứu của các nhà khoa học.