Tại Việt Nam, nhu cầu về lợi khuẩn đường ruột hay các thực phẩm chức năng (TPCN) hỗ trợ đường tiêu hóa là rất lớn. Trên thị trường đã có các sản phẩm lợi khuẩn được sản xuất nhưng nguồn sinh khối lợi khuẩn thuộc nhóm Bifidobacterium đang phải nhập khẩu hoàn toàn. 

Số liệu của Tổng Cục Hải Quan cho thấy, chỉ tính riêng thuốc chứa men vi sinh của hãng dược phẩm Pháp Sanoffi, mỗi năm nhập khẩu vào Việt Nam khoảng 80 triệu đơn vị (trị giá khoảng 200 tỷ đồng). Kết quả tổng hợp trúng thầu thuốc năm 2017 -2018 của Cục Quản lý dược Việt Nam đến 30/9/2018 cho biết có trên 109.6 triệu đơn vị sản phẩm có chứa probiotics được đấu thầu với giá trị trên 258.4 tỷ đồng. Rõ ràng nhu cầu sử dụng probiotics trong phòng và điều trị tiêu hóa là rất lớn. 

Lợi khuẩn Bifidobacterium có mặt trong một số TPCN và sữa chua cao cấp xuất hiện trên thị trường. Tuy nhiên, các chủng này đều có xuất xứ từ nước ngoài, được nhập khẩu về Việt Nam dưới dạng chủng khởi động cho quá trình lên men sữa hoặc sản phẩm sinh khối để phối trộn sản xuất TPCN hỗ trợ tiêu hóa. Xây dựng quy trình sản xuất chủng Bifidobacterium “made in Vietnam” ứng dụng trong các sản phẩm hỗ trợ sức khỏe người Việt Nam có ý nghĩa quan trọng nhằm tiến tới chủ động và ổn định nguồn Bifidobacterium cho nhu cầu trong nước đồng thời giảm giá thành các loại sản phẩm chứa vi khuẩn này trên thị trường qua đó góp phần nâng cao sức khỏe người Việt. 

Lý do chính chưa chủ động sản xuất được sinh khối của vi khuẩn Bifidobacterium tại Việt Nam là vì chúng sinh trưởng ở điều kiện kỵ khí nghiêm ngặt, quy trình lên men thu hồi và tạo sản phẩm từ Bifidobacterium đòi hỏi kỹ thuật và thiết bị rất phức tạp. Theo ghi nhận, việc nghiên cứu và sản xuất các sinh phẩm chứa Ptobiotics nói chung gặp nhiều khó khăn, chủ yếu do việc tìm kiếm nguồn nguyên liệu chất lượng cao và ổn định. Một số viện nghiên cứu và trường đại học đã bắt đầu nghiên cứu và phát triển tuy nhiên mới chỉ dừng ở quy mô thí nghiệm. Việc nâng cấp lên quy mô công nghiệp đòi hỏi đầu tư rất lớn về cơ sở vật chất như nhà xưởng, thiết bị. Chính vì vậy, sản xuất sinh khối trong nước đảm bảo chất lượng để đưa vào sử dụng hiện đang là thách thức lớn đối với các nhà công nghệ trong nước.

Xuất phát từ thực trạng trên, Bộ Công Thương đã ký hợp đồng và đặt hàng Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội thực hiện dự án “Sản xuất sinh khối Probiotic từ vi khuẩn Bifidobacterium sử dụng trong công nghiệp dược phẩm” thuộc Đề án Phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực công nghiệp chế biến đến năm 2020. Dự án được triển khai từ năm 2017, sau hơn 2 năm nghiên cứu và sản xuất, dự án đã sản xuất thành công bột sinh khối Bifidobacterium và sản phẩm Hỗ trợ duy trì vi sinh đường ruột - BIOFIDA. Đây là TPCN lợi khuẩn từ chủng vi khuẩn Bifidobacterium đầu tiên sản xuất trong nước với nguồn nguyên liệu hoàn toàn nội địa.

Ông Trần Minh Thanh - Phó Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội cho biết “Thành công của dự án cho thấy Việt Nam hoàn toàn có thể sản xuất được nguồn sinh khối của vi khuẩn Bifidobacterium trước hết là đáp ứng nhu cầu trong nước, giảm giá thành sản phẩm. Xa hơn nữa, chúng ta có thể hi vọng hướng tới thị trường các quốc gia lân cận”.

Bắt tay triển khai dự án, ngay từ những ngày đầu Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội đã phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia, nhà khoa học thuộc Viện Vi sinh vật và Công nghệ sinh học, Đại học Quốc gia Hà Nội. Sự phối hợp nhịp nhàng giữa doanh nghiệp và nhà khoa học đã cho ra đời sản phẩm đảm bảo chất lượng khoa học đồng thời giá trị thực tiễn và hiệu quả kinh tế. 

Để sản xuất chủng vi sinh vật Bifidobacterium, bên cạnh vấn đề công nghệ, các tiêu chuẩn về thiết bị, nhà xưởng cũng đòi hỏi khắt khe. Theo công bố của Cục Quản lý dược Việt Nam, Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội là doanh nghiệp sản xuất đầu tiên đạt tiêu chuẩn GMP trong sản xuất nguyên liệu chứa vi sinh vật. Với hệ thống thiết bị, quy trình công nghệ được đầu tư hiện nay, ngoài sản xuất sinh khối của vi khuẩn Bifidobacterium, doanh nghiệp hoàn toàn có thể cải tiến để áp dụng cho nhiều chủng vi sinh vật khác dùng trong y dược. 

Theo TS. Đặng Tất Thành, Tổ giúp việc Ban Điều hành Đề án cho biết: “Bên cạnh nguồn ngân sách hỗ trợ từ Bộ Công Thương để phát triển sản phẩm, đến nay Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội đã chủ động nguồn kinh phí gấp khoảng 10 lần kinh phí được cấp để đầu tư hệ thống thiết bị, nhà xưởng phục vụ phát triển sản phẩm. Đây cũng chính là thành công của Đề án Phát triển và ứng dụng công nghệ sinh học trong lĩnh vực công nghiệp chế biến đến năm 2020 của Bộ Công Thương khi đã tìm ra các hướng đi thiết thực và khuyến khích được doanh nghiệp đầu tư kinh phí và ứng dụng công nghệ nhằm đưa thị trường sản phẩm chất lượng cao”. 

Không dừng lại ở đó, Th.S Nguyễn Thanh Bình, chủ nhiệm dự án cho biết: “Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội còn không ngừng nghiên cứu, cái tiến nhằm đem lại sự ưu việt nhất cho sản phẩm. Sau một khoảng thời gian dài nghiên cứu, thử nghiệm, Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội đã chế tạo thành công chức năng bao gói thông minh cho sản phẩm BIOFIDA. Theo đó, phần nước pha và bột probiotics được tách biệt nhờ vào một bộ phận đựng riêng ngay dưới miệng hộp. Khi xoay nắp, bột probiotics rơi xuống sẽ hòa tan với nước tạo thành dung dịch dễ hấp thu. Điều này khiến sản phẩm tiện lợi, hương vị hấp dẫn hơn hẳn dạng bột hiện đang bán trên thị trường. Hơn nữa, sự tách biệt giữa nước và bột probiotics trong quá trình bảo quản còn giúp duy trì sự ổn định của lợi khuẩn, cho phép phối hợp thêm các thành phần dinh dưỡng khác trong chế phẩm như vitamin, các nguyên tố vi lượng. Đây là công nghệ đóng gói tiên tiến tương đương với sản phẩm của Đức”.

Nhằm thương mại hóa sản phẩm, Công ty Cổ phần Dược phẩm CPC1 Hà Nội đã triển khai giới thiệu bột sinh khối Bifidobacterium đến các doanh nghiệp dược trong nước. Đối với sản phẩm BIOFIDA, Công ty đã thực hiện phân phối thông qua các bệnh viện, nhà thuốc đồng thời đẩy mạnh phát triển kinh doanh qua các kênh bán hàng online, trường học. Hiện nay, Công ty đang tiếp tục xây dựng chiến lược để thực hiện chiến dịch truyền thông quảng cáo các sản phẩm để sản phẩm được phổ biến rộng hơn trong thị trường nội địa.

Sản xuất và tiêu thụ probiotics trong dược phẩm là thị trường có cơ hội phát triển, hấp dẫn các nhà đầu tư công nghệ. Do vậy, nhu cầu nguồn nguyên liệu chất lượng, ổn định, giá thành phù hợp sẽ rất lớn. Để bắt nhịp thị trường, doanh nghiệp dược phẩm cần chủ động ứng dụng công nghệ, chủ động nguồn nguyên liệu, nâng cao chất lượng sản phẩm, gia tăng khả năng cạnh tranh.